ABD doları

ABD doları
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(ABD Doları sayfasından yönlendirildi)
Git ve: kullan, ara
Eski 100 ABD Dolarının ön yüzü

ABD doları, ABD'nin resmi para birimidir. İşareti $, uluslararası para kodu “USD”dir (USD = United States Dollar).

Dünyada en yaygın kullanılan para birimidir. 2004 yılında dünyada dolaşımda yaklaşık 950 milyar ABD doları olduğu tahmin edilmektedir. Bu miktarın 2/3'ü ABD dışındadır. Bazı ülkeler ABD dolarını yasal para birimleri olarak kabul etmektedir.
Konu başlıkları
[gizle]

* 1 Tarihçe
* 2 Doların önemi
* 3 Değer
o 3.1 Fiyatı etkileyen faktör
+ 3.1.1 Borçlanma maliyeti
* 4 Tarihsel Değişim Oranları
* 5 Kaynaklar
* 6 Dış bağlantılar

Tarihçe [değiştir]
1 Dolar

Yeni kıtada kâğıt para dönemi 1600'lü yılların sonlarında İngiliz Kolonilerinde askeri maliyetleri karşılamak içim basılan banknotlar ile başlamıştır. İlk banknot 1690 yılında Massachusetts Körfezi Kolonisi'nde basılarak dolaşıma çıkmıştır. Kağıt para çıkarma yöntemi diğer Kolonilerce de kısa sürede benimsenerek yaygınlaşmıştır.

1739 yılında , Benjamin Franklin'in Philadelphia'daki matbaasında doğa manzaralı banknotlar basılmaya başlanır. Kabartma yaprak desenleri kullanılarak sahteciliğe karşı önlem alınır. Bu paralar, 1764 yılında İngiltere kolonilerin kâğıt para basma çıkarmalarını tamamen yasaklayana kadar kullanılmıştır.

1775 yılında Kıta Kongresi, Amerikan Özgürlük Savaşını finanse etmek amacıyla kâğıt para basmaya başlar. Kıta parası tırtıklı İspanyol dolarına uygun olarak basılır. Yeterli karşılığı olmayan ve kolaylıkla taklit edilebilen bu banknotlar hızla değer kaybederek "Bir Kontinental bile etmez" deyimine kaynak olur.

ABD Kongresi, 1781 yılında yeni hükümetin mali operasyonlarına destek olmak amacıyla, Philadelphia'da bulunan The Bank of North America'yı ilk ulusal banka ilan eder. 1792'de kabul edilen Tedavüle Para Çıkarma Kanunu ile ABD Darphanesi kurulur ve federal para sistemi çerçevesinde her birinin değeri altın, gümüş veya bakır üzerinden saptanan farklı değerdeki madeni paraların basımına başlanır.

1785 yılında ABD Kongresi Doları ABD'nin para birimi olarak kabul eder. 1791 yılında ilk Merkez Bankası kurulur. ABD Kongresi "The Bank of the United States"i 20 yıllık bir süre için ABD Hazinesinin mali temsilcisi ilan eder. Bu banka hükümet adına merkez bankası görevini yerine getiren ilk bankadır ve 1811-1816 yılları arasındaki kopukluk dışında 1913 yılına kadar görev yapmıştır.

Federal hükümet ülke genelinde ilk kâğıt parayı 1861 yılında dolaşıma çıkarır. İç Savaşı finanse etmekte zorlanan Kongre ABD Hazinesine faiz getirisi olmayan vadesiz banknot ihraç etme yetkisi verir. Bu banknotlara, renkleri dolayısıyla "yeşil" adı takılır. 1861 tarihinden bu yana dolaşıma çıkmış olan tüm ABD banknotları bugün hala geçerlidir ve üzerlerinde belirtilen değer karşılığında kabul edilir.
Amerikan İç Savaşı sırasında, Amerika Konfedere Devletleri tarafından çıkarılan 22 Aralık 1862 tarihli 100 dolarlık banknot. Banknotun orta bölümünde pamuk çapalayan köleler, solda Birleşik Devletler'in 7. Başkan Yardımcısı John C. Calhoun, sağda ise ABD'nin kişileştirilmiş sembolü olan Columbia yer alır. Ağustos 1862 - Ocak 1863 aralığında, 670.000'den fazla banknot tedavüle çıkarılmıştır.[1]

1862 yılında, ABD banknotlarına kalpazanlığa karşı caydırıcı nitelikler olarak, ince çizgili gravürler, karmaşık geometrik desenler, Hazine Bakanlığının mührü ve gravürlü imzalar eklenir.

1863 yılında ABD Kongresi ulusal bankacılık sistemini kurması ve ulusal banknotların basımını denetlemesi için ABD Hazinesine yetki verir. 1865'de, kalpazanlığı kontrol altına almak üzere Hazine Bakanlığına bağlı bir denetim kurumu olarak Amerikan Gizli Servisi kurulur.

1913'de çıkarılan Amerikan Merkez Bankası Kanunu , Amerikan Merkez Bankasını (Federal Reserve Bank) ülkenin merkez bankası ilan eder. Banka, Amerikan Merkez Bankası Banknotları (Federal Reserve Notes) adlı yeni bir parayı dolaşıma sunar.

1929'da üretim maliyetini düşürmek amacıyla banknotlar yüzde 30 küçültülür, farklı değerdeki paralar için standart desenler saptanır. Bu şekilde dolaşımda bulunan tasarım sayısı azaltılır ve standartlaştırma yapılır. Bu çalışma gerçek ve sahte banknotların birbirinden ayırt edilmesini kolaylaştırır.

Tanrıya Güveniyoruz (In God We Trust) ibaresi tüm banknotlar üzerinde kullanımı 1955'te kanunla zorunlu kılınmıştır. İlk olarak bir dolarlık 1957 Serisi Gümüş Sertifikaların tedavüle çıkarılması sırasında görülmüş, Amerikan Merkez Bankası Banknotlarında ise 1963 Serisiyle başlayarak devam etmiştir.

Gelişmiş kopya ve baskı makineleri kullanılarak sahte banknot üretimini önlemek amacıyla emniyet şeridi ve mikrobaskı yöntemleri kullanılmaya başlanır. Bu özellikler ilk olarak 1990 serisi 100 dolarlık banknotlarda kullanılır. 1993 Serisine kadar söz konusu özellikler 1 ve 2 dolarlık banknotlar hariç tüm banknotlarda kullanılır.

1996 yılında sahte banknot üretimini caydırmaya yönelik olarak alınan bir dizi önlem çerçevesinde Amerikan banknotlarının tasarımı 67 yıl sonra ilk kez önemli ölçüde değiştirilir. İlk yeni banknot 1996'da tedavüle çıkarılan 100 dolarlık banknottur. Bunu 1997'de 50 dolarlık, 1998'de 20 dolarlık ve 2000'de de 10 ve 5 dolarlık banknotlar izler. Gravür ve Baskı Dairesi sahte banknot üretimini önlemek amacıyla yedi ila on yılda bir tasarım değişikliğine gidileceğini ilan eder.

2003 yılında ABD Gizli Servisi'nin yeni kurulan ABD Ulusal Güvenlik Dairesine bağlanmasıyla birlikte, Amerikan dolarının sahtecilikten korunmasına yönelik faaliyetler de bir arada yürütülmeye başlanır. Aynı yıl yeni tasarımlı 20 Dolarlık banknotlar dolaşıma sunulur. Bunu 2004 yılında yeni 50 ve 2006 yılnda yeni 10 Dolar izler.

2010 yılının Nisan Ayında ABD Merkez Banka'sı 2011 Şubat'ında tedavüle girecek olan yeni 100 dolarları tanıttı. "Yeni Benjaminler" olarak adlandırılan gelecek nesil 100 dolarlar sahteçiliğin önüne geçeçek bir çok yeni önlem bulunuyor. Bunların içinde en dikkat çeken özellik 3 boyutlu şerit.[2]

Dolaşımda az bulunan banknot ise 2 Dolardır. Dünyada sadece sınırlı sayıda üretilmiştir.
Doların önemi [değiştir]
Dolar işareti

Dolar, son yıllarda Avro karşısında yüksek oranda değer kaybetmesine rağmen, ülkelerin merkez bankalarında tutulan rezerv miktarlarına bakıldığında hala 1. derece önemini korumaktadır. Bununla birlikte özellikle Çin ve Rusya merkez bankalarının başını çektiği bir kısım ülke merkez bankaları, rezervlerinde bulunan Dolar'ın bir kısmını Avro ile değiştirmeyi gündeme getirmektedir.
Değer [değiştir]
Fiyatı etkileyen faktör [değiştir]
Borçlanma maliyeti [değiştir]
USD alım gücü kıyası 1980 baz YIL Alım Gücü Karşılığı YIL Alım Gücü Karşılığı YIL Alım Gücü Karşılığı
1774 $0,9 1780 $0,16 1790 $0,11
1800 $0,15 1810 $0,14 1820 $0,14
1830 $0,11 1840 $0,10 1850 $0,9
1860 $0,10 1870 $0,15 1880 $0,12
1890 $0,11 1900 $0,10 1910 $0,11
1920 $0,24 1930 $0,20 1940 $0,17
1950 $0,29 1960 $0,36 1970 $0,47
1980 $1,00 1990 $1,59 2000 $2,09
2006 $2,45
Tarihsel Değişim Oranları [değiştir]
Bir USD Doları karşılığı birimler not edilen hariç
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Avro* 0.9232 0.8952 0.9454 1.1321 1.2438 1.2200 1.1800 1.2449 1.2563
Yen 107.80 121.57 125.22 115.94 108.15 110.11 116.31
Pound Sterling* 1.5156 1.4396 1.5025 1.6347 1.8330 1.8204 1.8434
Chinese Rahmini 8.2784 8.2770 8.2771 8.2772 8.2768 8.1936 7.9923
Canadian Dolar 1.4855 1.5487 1.5704 1.4008 1.3017 1.2115 1.1340
Mexican Peso 9.459 9.337 9.663 10.793 11.290 10.984 10.906