B2B Cephesinde Müthiş Gelişme

B2B Cephesinde Müthiş Gelişme
Bilişimdeki gelişmeler ve dünya ekonomisindeki iyileşme rüzgarı, B2B (Business to business) cephesindeki beklentileri de olumluya çevirdi. IDC ve Gartner gibi kuruluşların araştırmaları, kurumlar a...

Bilişimdeki gelişmeler ve dünya ekonomisindeki iyileşme rüzgarı, B2B (Business to business) cephesindeki beklentileri de olumluya çevirdi. IDC ve Gartner gibi kuruluşların araştırmaları, kurumlar arası ticaretin hacminin 2004’de 1-1.5 trilyon dolara ulaştığını tahmin ediyorlardı. Oysa şimdi bu rakamlar ikiye, hatta üçe katlandı. Gartner, 2004 rakamını 3.9 olarak açıklarken, 2005 için 8.5 trilyon dolar tahmini yapıyor. Bu büyük rakamlar henüz söz konusu olmasa bile, Türkiye’de de ciddi gelişmeler yaşanıyor, büyüme bekleniyor.

Bilgisayar ağları üzerinden alım-satım işlemleri, 1980’li yıllarda Electronic Data Interchange (EDI) adı verilen bir yöntemle yürütülmeye çalışılıyordu. Ancak, internet, bu yönteme ve klasik ekonomiye oranla çok daha avantajlı bir ortam sundu. Her şirkette format uyumsuzluğu ya da başka nedenlerle kullanılamayan EDI’nin yerine, internetin ulaşılabilirliği çok daha kolay, iletişim ağı da çok daha genişti. Zaman içerisinde EDI’nin yerini B2B aldı. Bu yeni model 2000 yılıyla birlikte hızla yaygınlaştı. Şimdilerde, özellikle otomotiv, beyaz eşya ve lojistik gibi sektörlerde B2B uygulamaları vazgeçilmez hale geldi. Bu uygulamaları kullanan şirketlerin sayısı her geçen gün artarken, işlem hacimleri tüm dünyada trilyon dolarlara ulaştı.

eMarketer’ın yeni raporuna göre, ABD’de yaşanan ekonomik gerileme bile e-ticaretin büyümesini sekteye uğratmadı. Özellikle B2B tarafında uygulamaları hayata geçiren şirketler online ticaret aktivitelerini artırarak sürdürdüler. eMarketer’ın tahminlerine göre, 2004 yılında B2B elektronik ticaret hacmi 2,7 trilyon dolara ulaşacak.

Uluslararası araştırma şirketi IDC’nin tahminleri de eMarketer’ın beklentilerine yakın. IDC’nin verileri, 2004’te B2B işlem hacminin 2,2 trilyon dolara ulaşacağını gösteriyor. Bir başka uluslararası araştırma şirketi Gartner’ın tahminleri ise daha yüksek. Gartner’a göre, 2004 yılında B2B pazarının büyüklüğü 3,95 trilyon doları yakalayacak. Yine eMarketer’ın tahminlerine göre, önümüzdeki 3 yıl içerisinde Avrupa’daki işlem hacmi ise 797 milyar dolar, Asya’daki işlem hacmi ise 300 milyar dolar olarak gerçekleşecek.

BtoB yaklaşım değiştiriyor

B2B’nin temeli, şirketlerin internet üzerinden ürün ve hizmet alışverişi yapmalarına dayanıyor. Adı üstünde;i “business to business”, yani “şirketten şirkete” ticaret anlamını taşıyor. Ancak, günümüzde B2B siteleri bu tanımın ötesine de geçiyorlar. Adeta gerçek hayattaki pazar yerlerini internete taşıyorlar. Ürün ve hizmet alım-satımının yanı sıra, şirketlerin birbirleri arasında bilgi alışverişi yapmalarını ve finansal işlemlerini yürütebilmelerini de sağlıyorlar. Böylece B2B uygulamalarından yararlanan şirketlerin verimlilikleri artıyor. Tüm işlemleri elektronik ortamda gerçekleştirdikleri için maliyetleri de önemli ölçüde azalıyor.

eMarketer analistlerinden Steve Butler’ın değerlendirmelerine göre, günümüzde global şirketler, e-iş modellerinden büyük başarılar kaydediyorlar. 2000 yılında 43 milyar dolarlık elektronik satın alma yapan Boeing, internet sitesi üzerinden her gün 20 binin üzerinde işlem gerçekleştiriyor. Ford, General Electric ve Eastman Chemical gibi şirketler ise bugün faaliyette bulundukları tüm ülkelerde elektronik ticaret uygulamalarını hayata geçirmiş durumdalar. Steve Butler’a göre, dünya devi şirketler önümüzdeki dönem de B2B’yi stratejik bir araç olarak konumlandırmaya devam edecekler.

Öne çıkan sektörler

B2B pazarı ile ilgili son 2 yılda yapılan araştırmalara bakıldığında tek bir B2B pazarını tarif etmek giderek zorlaşıyor. Oracle Türkiye İş Geliştirme Müdürü Mustafa Orhan, bu şekilde bakılmasının zaten sağlıklı olmadığını söylüyor ve ekliyor:

“Son yıllarda artık yatay pazarlarda katma değer az olduğu için, bu pazarların bir hayli arka planda kaldığı görülüyor. Bunların yerine sektör odaklı, tanımlı iş akışları üzerinden çalışan ve katma değeri yüksek hizmetler sunan dikey modeller ön plana çıkıyor.”

Uluslararası araştırma şirketi Forrester’ın verilerine göre, 2004 yılında B2B işlem hacminin en yüksek olduğu sektörlerin başında lojistik, otomotiv yan sanayi ve elektronik sektörleri geliyor. Forrester’ın tahminleri, 2006 yılında da katma değeri yüksek bu sektörlerin, B2B’de işlem hacmi en yüksek sektörler olarak yine ön sıralarda yer alacağını gösteriyor.

Forrester Research’ün 2002 yılında yaptığı araştırmaya göre, 2004 yılında, lojistik ve depolama sektöründeki B2B uygulamaları 117,8 milyar Euro’luk işlem hacmine ulaşacak. Bu rakam otomotiv yan sanayi için 109 milyar Euro, elektronik sektörü için ise 102,5 milyar Euro olarak gerçekleşecek. 2006 yılında ise 187,5 milyar Euro’luk işlem hacmi ile otomotiv yan sanayi en büyük B2B uygulamalarına sahne olacak. 2006’da gıda sektörü de, B2B’de işlem hacminin yüksek olacağı sektörlerden biri olarak öne çıkacak. Forrester’ın tahminleri, gıda sektöründe B2B işlem hacminin 231,7 milyar Euro’ya ulaşacağı yönünde.

Türkiye’de beklentiler olumlu

Türkiye’de de B2B uygulamalarının giderek yaygınlaşması bekleniyor. SAP Türkiye Satış Direktörü Murat Yılmaz, e-satınalma ve e-ihalelerin Türkiye’de de yaygınlaşacağını söylüyor. Yılmaz, şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Kesin bir rakam vermek zor. Araştırma kuruluşları da Türkiye pazarına yönelik bir rakam veremiyorlar. Ancak, bu pazar 2001'den bu yana ciddi bir ivme yakaladı. 2001’de Türkiye'de ekonomi yüzde 9'un üzerinde küçüldü. Buna rağmen B2B pazaryerleri, bu krizden en az etkilenenler arasında yer aldı. Bu noktada, şirketlerin alternatif pazar ve dağıtım kanalları arayışları çok etkili oldu. Ekonomideki iyileşme, KOBİ'lerin bilişim yatırımlarını artırdı. 2003'te de aynı olumlu tablo egemen oldu. Türkiye'deki şirketler, bilişime yatırım yapmanın gerekliliğini ve önemini, işlerini geliştirmenin yolunun bilişimden geçtiğini artık görebiliyor. Bu anlamda önümüzdeki yıllarda, kullanımın yaygınlaşacağından umutluyuz”.

Türkiye’de özellikle ilaç, kimya, inşaat ve kamu sektörlerinde B2B çözümlerinin kullanımının yaygınlaşması bekleniyor. Netsis Genel Müdürü Murat Ihlamur, şu anda özellikle KOBİ’ler tarafında uygulamaların çok az olduğunu söylüyor ve “Önümüzdeki dönem, iç pazarda yoğun satış yapanlar yatırım önceliğini alacaklar” diyor. Geniş bayi ağı olan firmaların da büyük yatırımlar yapacaklarına dikkat çeken Ihlamur şöyle diyor:

“Satış sürecinin B2B ile verimli hale getirilmesine yönelik yatırımlar olacak. Kredilerin ucuzlaması, ekonominin istikrara kavuşması, bankacılığı bu sürece entegre edecek. Kurumsal firmalarda 5 yılda B2B'nin toplam işlem hacminin yüzde100‘e yakın olacağını düşünüyorum. KOBİ'lerde ise 5 yıl içinde yüzde 40-50 arasında bir hacim oluşabilir”.

B2B’DE DÜNYADAKİ İŞLEM HACMİ 1.5-3.7 TRİLYON DOLAR ARASINDA

KAMU PROJELERİ ÖNE ÇIKIYOR B2B alanında son yıllarda, bağımsız portallar yerine, özellikle büyük şirketlerin önderliğinde sektörel değer zincirleri oluşuyor. Ağ ekonomisi içinde B2B, tüketiciye yönelik (B2C) e-ticaret işlemlerine göre bugün 10-12 kata yakın bir ticaret hacmi yaratmış durumda. Amerika, Kanada ve Avustralya'da eyaletler düzeyinde, Avrupa Birliği'nde de eAvrupa+ programı çerçevesinde kamu merkezli yürütülen B2B projeleri, özellikle tedarik kaynak yönetimi (sourcing) yönelimli olarak önümüzdeki yıllarda B2B ticaret hacimlerinin hızla büyümesini sağlayacak. Bu tür kamu B2B projelerine örnek olarak, İtalya (www.consip.it), Birleşik Arap Emirlikleri (www.tejari.com), Yeni Zelanda (GoProcure) verilebilir. Bunların yanı sıra Hollanda'da KPN tarafından kurulan Proclare (www.proclare.com) da kamu kurumları ile yaptığı hizmet anlaşmaları ile çarpıcı bir örnek oluşturuyor.

İŞLEM HACMİNİ KESTİRMEK ZOR B2B, açılımından da anlaşılacağı gibi, kurumlar arasında işlemleri ifade ediyor. Bu bir otomotiv şirketinin bayileri ile olan işlemleri de olabilir, tedarikçilerin ana firma ile ortak üretim planlaması da olabilir. Sanal bir ürün geliştirme ekibinin farklı ülkelerden katılımıyla yaptığı yeni bir tasarım da olabilir. Bu nedenle B2B, salt parasal işlemden veya ticaretten oluşmuyor.

Sonuçta B2B işlemlerin büyüklüğünü ölçmek için, farklı açılardan değerlendirme yapmaya ihtiyacımız var. Hem Türkiye için, hem de dünyada B2B işlem hacmi diye tek bir rakamı telaffuz etmek doğru olmaz. Öncelikle ölçüm kriterlerini oluşturmak gerekiyor. 2003 yılında B2B işlem hacimleri konusunda Giga, IDC ve Forrester gibi lider araştırma şirketlerinin verdiği veriler 1.5 ile 3.7 trilyon dolar arasında değişiyor. Bu büyük fark da, B2B işlemleri içine nelerin girip nelerin girmeyeceği varsayımlarından kaynaklanıyor.

B2B ERGENLİK DÖNEMİNDE

PAZARDA ARTIK SÜRPRİZ YOK 1999 ve 2000 yıllarındaki furya ve sonrasındaki büyük hayal kırıklığı sonrasında B2B sektörü artık kendine geldi. B2B pazarı artık olgun, teknolojiler gelişmiş, beklentiler gerçekçi ve pazardaki oyuncular oturmuş durumda. Yani artık B2B konusunda pek sürpriz yok. Sağlayıcılar da, kullanıcılar da ne yapacaklarını biliyorlar.

Geçtiğimiz dönem, yazılım sağlayıcıları arasında ciddi bir konsolidasyon yaşandı. Pazarda anlamlı ölçüde iş yapan B2B yazılım veya çözüm sağlayıcıları sayısı bir düzinenin altına düştü. Bu azalmanın önümüzdeki dönemde de devam edeceği bekleniyor. XML teknolojilerinin gelişmesi ve standartlaşması, B2B genişlemesi için de faydalı oldu. Web servisleri ve bu konuda ilk kez farklı üreticilerin aynı standartlar etrafında anlaşabilmesi, yazılım teknolojilerinin ve B2B pazarındaki en önemli bileşen olan entegrasyonun kolaylaşmasına ve yaygınlaşmasına katkıda bulundu.

HACİMLER ARTIYOR Diğer yandan kurum ve kuruluşlar B2B’nin ticari anlamını da artık kavramış durumdalar. Özellikle uluslararası pazarlara açılan, küresel rekabet sularında hareket eden, verimlilik arayışları, maliyet tasarrufları ve esneklik arayan şirketler, B2B teknolojilerini ve süreçlerini nasıl değerlendireceklerini fark ediyorlar. Buna uygun olarak yapılanıyorlar.

Az da olsa açık pazaryerleri (public e-marketplace), ama daha çok sektörel veya grupların özel pazaryerlerinde (private e-maketplace) faaliyet gösteriyorlar. Hacimler de giderek artıyor. C tipi teknik satın alma yanı sıra, ürün tasarımı, halkla ilişkiler, farklı tedarik süreçleri ve farklı sipariş süreçleri elektronik ortamlarına aktarılıyor.

TÜRKİYE’DE ÖNE ÇIKANLAR Türkiye’de de durum çok farklı değil. Sayıları az da olsa iş yapan ve varlığını anlamlı biçimde devam ettiren özel pazaryerleri var. Özellikle Promena gibi belli bir gruba ve o grubun etrafındaki ekosisteme hizmet eden pazaryerlerin işleri daha iyi gibi görünüyor.

Türkiye’de yaptığımız anketler ve görüşmeler sonucunda çok farklı sektörlerde B2B işlemlerine rastlanıyor. Bankacılık, telekom, perakende ve tabii ki üretim sektörlerinde B2B izlerine rastlamak mümkün. İnternet ortamında ihalelerin açılması, açık eksiltme usulü pazarlıklar, yeni tedarikçi bulma ekranları ve buna benzer B2B süreçlerini Türkiye’de de artarak ve gelişerek göreceğiz.

HANDE D. SÜZER
hdemirel@capital.com.tr