"Rusya'ya bağımlılığımız sürdürülebilir değil"

"Rusya'ya bağımlılığımız sürdürülebilir değil"

Pamir, Rusya'ya bağımlılığımızın sürdürülebilir olmadığına dikkat çekiyor.
Haber : Ekonomist Online / 20 Haziran 2010 Pazar
Türkiye özellikle elektrik sektöründe doğalgaza aşırı bağımlı pozisyonunu sürdürüyor. Doğalgazda da Rusya’ya bağımlılık söz konusu…
Peki mevcut durum nasıl kırılabilir? Türkiye neler yapmalıdır? Nasıl bir enerji politikası uygulamalıdır? Türkiye’nin enerji politikaları, atıl durumda bekleyen linyit ve hidroelektrik kaynaklarını Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Yönetim Kurulu Üyesi Necdet Pamir ile görüştük. Enerji konusunda yaptığı çalışmalar, yazdığı makalelerle tanınan Pamir’in sorularımıza yanıtları şöyle:

Ekonomist: Türkiye’nin elektrik sektöründe doğalgaza aşırı bağımlılığı söz konusu… Doğalgazda da Rusya’ya bağımlıyız. Öte yandan Türkiye, Enerji Bakanlığının stratejisine göre Rusya’nın doğalgaz ithalatında önümüzdeki dönemdeki payını yüzde 50’nin altına indirmeyi planlıyor. Bu hedefe ulaşılabilecek mi?
Necdet Pamir: Hepimiz ülkenin yararını düşünen insanlar olarak bir araya geldiğimizde, enerji tüketimimizde doğalgaza aşırı bağımlı olduğumuz tespitini yapıyoruz. Doğalgaz’da da tek bir ülkeye (Rusya)aşırı bağımlılık söz konusu… Bu bağımlılığın oranı yüzde 64.
Öte yandan elektrik sektöründe doğal gazın payı yüzde 49 düzeyinde bulunuyor. Bunlar sürdürülebilir şeyler değil. En son çıkan Strateji Belgesi’nde, Enerji Bakanlığı kademeli olarak Rusya’ya olan bağımlılığını, elektrikte doğalgazın payının azaltılacağını söylüyor.

Bu yakın dönemde gerçekleştirilebilir mi, bunun için altyapı yeterli mi?
Pamir: Maalesef söylem ve eylem her zaman birbirini tutmuyor. Bir örnek vermek gerekirse, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (EPDK) yeni olarak verdiği lisanslamaya bakıldığında, bugünkü kurulu gücümüz olan yaklaşık 44 bin- 45 bin Megawatt’lık rakam baz alınırsa, bu rakamın yüzde 27’sine varacak oranda ithal kömür ve doğalgaz santrallerine verilmiş (yeni) lisans olduğunu görüyoruz.
İthal kaynaklara bu ağırlıkta yeni lisans vererek, mevcut gaz bağımlılığını nasıl azaltabilirsiniz? Öte yandan umutlu olmayı gerektiren bazı şeyler var ama henüz eskilerin deyimiyle kuvveden eyleme henüz geçmedi.

Nedir bunlar?
Pamir: Örneğin Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kanununa bazı eklemeler söz konusu oldu. Fakat Dünya Bankası, bu taslakta yer alan satın alma garantileri teşvik kapsamında yer aldığı için tepki gösterdi. Hazine’den Sorumlu Devlet Bakanı Ali Babacan da Dünya Bankası ilişkileri açısından değerlendirme yapıp imzadan imtina etti. Böylelikle söz konusu (genel hatlarıyla) olumlu yasa tasarısı askıda kaldı. Şimdi deniyor ki, özellikle güneş enerjisine ilişkin önceki taslakta yer alan kilowat-saat başına 26-28 Euro cente varan teşvikler, miktarı biraz daha aşağı çekilerek önümüzdeki günlerde Meclis Genel Kurulu’na gelecek. Eğer böyleyse genel hatlarıyla olumlu diyebiliriz. Son tahlilde bunlar bizim kendi kaynaklarımız. Özellikle Güneş’te 380 milyar kilowat-saat gibi bir potansiyelimiz var. Bu potansiyel, Türkiye’nin geçen yıl tükettiği elektriğin (192 milyar kilowat-saat) iki katı demek.
"Rusya'ya bağımlılığımız sürdürülebilir değil"

Pamir, Rusya'ya bağımlılığımızın sürdürülebilir olmadığına dikkat çekiyor.
Haber : Ekonomist Online / 20 Haziran 2010 Pazar

Enerji üretiminde üç fosil yakıt ağırlıkta… Yakın ve orta gelecekte bu yapıda bir değişim mi olacak?
Pamir: Gerek dünyada ve gerekse Türkiye birincil enerji tüketiminde, üç fosil yakıtın toplam ağırlığı yüzde 85 civarındadır. Daha da önemli olan, referans senaryolarına bakıldığında, 2030’lara yapılan kestirimlerde (projeksiyonlarda) fosil yakıtların ağırlığının sürdüğünü görürüz.

Güneş ve rüzgar, fosil yakıtların yerini alabilir mi? Bu yöndeki beklentilere ne diyorsunuz?
Pamir: Çok büyük ihtimalle alamayacak ama bu saptama, söz konusu yenilenebilir ve temiz kaynakların yaşamsal önemini azaltmaz. Türkiye açısından bu kaynakları kullanmadan, daha fazla doğal gaz ve daha fazla ithal kömüre yönelmek söylem ile eylem arasındaki uçurumu gösteriyor.
Türkiye’nin doğalgazda yüzde 98, petrolde ise yüzde 92’lik oranda dışa bağımlılığı söz konusu. Bu durum sürdürülebilir değil. Bir fikir vermesi bakımından; biz sadece bu iki kaleme toplamda, 2008 yılında 44.8 milyar dolar ödedik.
Güneş, rüzgar, jeotermal ve özellikle yerli kanyaklarımız olan linyit ve hidroelektrik’in devreye alınması gerekiyor. 12.5 milyar ton olan bilinen linyit kaynaklarımızın 2/3’ü ve 140 – 170 milyar kilowatt-saat teknik-ekonomik devreye alınabilir kapasitesi olan hidroelektrik kaynaklarımızın ise yarısı değerlendirilmeyi bekliyor.

Nükleer’e yönelik değerlendirmeleriniz nedir?
Pamir: Bazen “Nükleer’e karşı mısınız yoksa yanında mısınız?” diye sorular yöneltiliyor. Halbuki nükleere taraf ya da karşıt olmadan, farklı ve ülke çıkarına başka şeyler söylemek mümkün.
“Nükleer’i niye istiyoruz?” diye sorulduğunda; “Kaynak çeşitliliği, teknolojik gelişim, dışa bağımlılığımızı azaltmak” deniliyor, “Ucuz enerji elde edeceğiz” deniliyor. Bugün dünyada birincil enerji kullanımı açısından bakıldığında, nükleerin payı yaklaşık kimi kaynaklarına göre yüzde 5, kimi kaynaklarca yüzde 6 olarak ifade edilir. Referans Senaryo’lara bakıldığında ise 2030 yılında nükleerin payında yüzde 1’lik azalma görüyoruz. Elektrik kullanımında ise (nükleer’in payında), 2008’de yüzde 14’ten 2030’da yüzde 11’e gerileme öngörülmektedir. Küresel ölçekte, 2030 yılına yapılan kestirimlerde, başta Avrupa olmak üzere ömrünü tamamlamış reaktörlerin devre dışı kaldığını ve yenilerinin ise inşa edilmediği görülüyor.

Bunun nedenleri nelerdir?
Pamir: Şöyle sıralayalım: Birincisi ilk yatırım maliyetlerinin aşırı yüksekliği. İkincisi, işletme güvenliğine yönelik (bilinçli) kamuoyu tepkileri… Üçüncüsü ise nihai atık meselesinin çözülememiş olması. Bunlara son yıllarda, teröristlerin söz konusu nükleer atıkları bir kaynak olarak görmeleri ve bunun güvenliği konusunda ciddi boşluk olduğu endişeleri ekleniyor.

"Rusya'ya bağımlılığımız sürdürülebilir değil"

Pamir, Rusya'ya bağımlılığımızın sürdürülebilir olmadığına dikkat çekiyor.
Haber : Ekonomist Online / 20 Haziran 2010 Pazar

Bunu “nükleer karşıtları” değil, Amerikan Enerji Bakanlığı ve Uluslararası Enerji Ajansı gibi, nükleeri savunan kurum ve kuruluşlar söylüyor. Bu tespitler yapılırken, Türkiye’de bunların hiçbiri söylenmiyor; yokmuş gibi açıklamalar yapılıyor. Ve yetmezmiş gibi, ihalesiz olarak Rusya ile ilk reaktörün inşası için yola çıkılıyor.

Rusya ile enerji ilişkilerinde ipler hep Rusya’nın elinde, bunu mu demek istiyorsunuz?
Pamir: Evet, buradaki sıkıntı şu; Birincisi ucuz olacağını söylediniz ama, 15 yıl için kilowatt-saatine 12.5 centten satın alma garantisi veriyorsunuz. Bunun ucuz olmadığı çok açık. İkincisi “Biz doğalgazda Rusya’ya aşırı bağımlıyız ve bunu azaltacağız ve nükleer o nedenle gerekli” diyorsunuz. Fakat siz bir de nükleer işini Rusya’ya vererek, (Doğalgazda aşırı bağımlı olduğunuz Rusya’ya) bu kez nükleerde de bağımlı hale geliyorsunuz.
Diğer yandan, yer seçimi yanlış. Akkuyu diye belirlediğiniz lokasyona lisans, bundan 25 yıl önce verilmiş. O gün o lisansın verilmesinde etkili olan üç uzmandan biri olan değerli bilim insanı Prof. Tolga Yarman, bunun bir yanlış olduğunu fakat o tarihlerde Ecemiş fayının varlığını ve Akkuyu’nun dibine kadar gelen uzanımını bilmediklerini söylüyor.
Bütün bunları alt alta koyduğunuzda nükleerin mevcut gidişatı ile ilgili bizim için ciddi itirazlarımız var.